Frig Vadisi 2021

Hüsrevpaşa Cami

🌷Eskişehir’in Han İlçesi’nde IV. Murat’ın vezirlerinden Hüsrev Paşa tarafından 17. yy’da inşa ettirilen cami günümüzde hala kullanıma açıktır. Bugün bütünüyle ortadan kalkmış kervansaray ve yıkık durumdaki hamamın oluşturduğu bir külliyenin parçasıdır.

🌷Bizans dönemine ait Ulukilise veya Kızılkilise olarak adlandırılan bir kilisenin kalıntıları üzerine inşa edilmiş olabileceği düşünülen cami, dört yönde yarım kubbelerle desteklenen ortada büyük bir kubbe ile örtülüdür.

🌷Aslında bir kilise olup olmadığına dair kesin bilgi yoksa da Bizans yapısı bir kalıntı üzerine inşa edildiği görüşü kabul görmektedir. Çevrede görülen Bizans dönemine ait kalıntılar bölgede Bizans yerleşmesinin varlığına işaret etmektedir.

🌷Cami geniş bir avlunun içinde pembe renkte kesme taştan inşa edilmiş heybetli bir yapıdır. Uzaktan özellikle sekiz köşeli kubbesi ile Türk mimari geleneklerine pek uymadığı görülmekle beraber, yakından incelendiğinde giriş cephesi, iç kemerleri, pencerelerin biçimleri Türk üslubuna işaret eder. Yapımında Bizans dönemine ait birçok devşirme malzeme kullanıldığı görülmektedir.

🌷Cami, 26 metreye yakın bir cephe genişliğine sahiptir. Kıble duvarı önündeki hazıresinde üç kabir bulunmaktadır. Bu kabirlerin, vakıfların idaresiyle görevlendirilen Çiftelerli Osman Ağa’nın cami yapımı sırasında vefat eden yakınlarına ait olduğu tahmin edilmektedir.

Göynüş Vadisi / Göynüş Valley

🌀Göynüş Vadisi Frig Dönemi'ne ait kaya mezarları ile dolu bir açık hava müzesi gibidir.

🌀Frigler, kaya bloklarını şekillendirerek, görkemli kaleler, anıtlar ve anıt mezarlar inşa etmişlerdir.

🌀Aslantaş kaya mezarının kapı boşluğunun her iki yanında ayağa kalkmış, karşılıklı iki aslan ve bunların ayakları altında birer yavru aslan figürü vardır.

🌀Kapı üstünde hayat ağacını andıran kanatlı güneş kursu kabartması yer almaktadır. Mezar odası tonoz tavanlıdır.

🌀Aslantaş’ın önemli bir Frig kralının mezarı olabileceği sanılmaktadır. İlk belirlemelerde M.Ö. 8-7. yüzyıla tarihlenen anıt mezarın aslında bir Hitit mezarı olduğu savını ileri süren araştırmacılar da vardır.

🌀Aslantaş’ın batısında yer alan ve parçalara ayrılmış durumdaki Yılantaş anıt mezarının üzerinde ise bir arslan, bir yılan ve mızraklarıyla yılana saldıran iki savaşçı kabartması vardır.

🌀Aslantaş ve Yılantaş anıt mezarlarına yaklaşık 500 metre uzaklıktaki Maltaş ise büyük bölümü zemine gömülü durumda bulunan üçgen çatılı bir tapınak cephesidir.

🌀Yılantaş ve Maltaş da M.Ö. 8-7. yüzyıla tarihlenmektedir.

Yazılıkaya Antik Kenti - Frig Vadisi / Yazılıkaya Ancient City - Phrygian Valley

🔅Prehistorik çağlardan günümüze kadar Anadolu uygarlıklarına ev sahipliği yapmış olan Frig Vadisi’nde, tarihlendikleri dönemlere ilişkin önemli bilgiler sağlayan çok sayıda taşınmaz kültür varlığı bulunmaktadır.

🔅Vadi, Erken Tunç çağından başlayarak Hitit, Frig, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine tarihlenen önemli bir kültür mirasına ve çok katmanlı bir kültürel peyzaja sahiptir.

🔅Frigler, M.Ö. 1200’lü yıllarda Makedonya ve Trakya’dan Boğazlar yolu ile Anadolu’ya göç eden Trak boylarından biridir. Krallıklarını Ankara yakınlarında kurmuşlar ancak Kimmerlerin istilasından sonra daha batıya Afyonkarahisar, Eskişehir ve Kütahya illerinin birleştiği (bugünkü Frig Vadisi) bölgeye çekilmişlerdir.

🔅Friglerin başkenti, Ankara’nın Polatlı ilçesindeki Gordion, bilinen ilk kralı ise başkent Gordion’a adını vermiş olan Gordios’dur. Gordios’dan sonra oğlu Midas tahta geçmiş, Frigler, Kral Midas döneminde güçlü bir krallık haline gelmiştir.

🔅Vadi’nin Eskişehir ili sınırları içerisinde kalan kısmında yer alan ve Friglerin dini merkezi olarak bilinen Yazılıkaya Antik Kenti’nde bölgedeki volkan tüfü kaya bloklarına Frigler tarafından oyulmuş kaleler, tanrıça Kibele’ye adanmış tapınak cepheleri, kaya kabartmaları, kaya anıtları, su sarnıçları, sunak yerleri, karlıklar, kaya mezarları, basamaklı anıtlar, nişler ve antik yollar bulunmaktadır.

Gerdekkaya Mezar Anıtı / Gerdekkaya Monumental Tomb

🔅Eskişehir, Afyon ve Kütahya illerini kapsayan Frig Vadisi’nin önemli anıtlarından biridir.

🔅Bölge halkının Kızlar Manastırı olarak adlandırdığı anıt mezar, Seyitgazi’ye bağlı Çukurca Köyü’nün güneybatısında yer almaktadır.

🔅Doğanlı Vadisi’nde bulunan büyük bir volkanik tüf kaya kütlesinin doğu yüzüne oyulmuştur.

🔅Dor Mimari stilinde, üçgen alınlığı ve saçaklığı iki sütun tarafından taşınan bir tapınak cephesi biçimindedir.

🔅Anıtsal giriş holünün arkasında, iki ayrı kapıdan girilen yan yana iki mezar odası, odaların yan ve arka duvarlarında ise kemerli mezar tekneleri yer almaktadır.

🔅Yerden yaklaşık 3 m yükseklikte konumlanan anıt mezar, Helenistik Çağ’a (MÖ 3-1. yy.) tarihlenmektedir.

🔅Roma ve Bizans dönemlerinde bazı ilaveler ve değişiklikler yapılarak kullanılmaya devam edilmiştir.

🔅1991 yılında restore edilerek ziyarete açılmıştır.

🔅500 m kadar kuzeyinde yer alan Hamamkaya yine iki odadan oluşan bir Frig kaya mezarıdır.

Himmet Dede Kümbeti / Himmet Dede Cupola

🔺Kümbet Köyü’nde, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait volkanik tüf taşından yapılma mezar taşlarıyla dolu küçük bir mezarlığın içinde yer alan kümbet, halk arasında Himmet Dede Kümbeti olarak adlandırılmakta, ancak kitabesi olmadığı için gerçekte kime ait olduğu bilinmemektedir.

🔻Kümbetin gövdesi dışarıdan sekizgen, içeriden daireseldir. Gövde piramidal bir tuğla külahla örtülmüştür. Giriş doğu yönündedir.

🔺Kaide alanı yaklaşık olarak 52 m² olan kümbetin dış cephesi külaha kadar kesme taşla, kubbesi ise tuğla ile örülmüştür.

🔻Ön cephesi bölgede yer alan Frig, Roma ve Bizans harabelerinden devşirilen malzemelerle süslenmiştir. Kapının sol yanındaki istiridye kabuğu şeklinde derinleştirilmiş niş, iki yanındaki sütunlar, ön cephenin köşe taşları, kapı üzerindeki oymalı mermer blok devrişilmiş malzeme örnekleridir.

🔺Kesme taş duvarlarda yer yer güneş kursu motifi ve tam olarak tanımlanamamakla birlikte İslamiyet’ten önce Orta Asya Türk boylarının kazıma tekniği ile kayalara yapmış oldukları hayvan figürlerini anımsatan figürler yer almaktadır. Bu figürlerle kimi Türk boylarına atıfta bulunulmuş olabileceği düşünülmektedir.

🔻Çapı yaklaşık 5,5 m olan dairesel iç mekanda kime ait olduğu bilinmeyen iki sanduka vardır. İç yüzeyleri moloz taşla örülmüş olan duvarlar kireç sıva ile kaplı, gerek giriş seviyesinde gerekse kare planlı mezar odasındaki (kripta) zeminler taş döşelidir.

🔺Selçuklu dönemine ait kümbetin 13. yy ortalarında yapılmış olabileceği tahmin edilmektedir.

Oyma Taş Kilise / Rock-cut Church

☀️Ayazini’de en dikkat çeken eserlerden biri Bizans dönemine ait Oyma Taş, diğer adıyla Meryem Ana Kilisesi’dir.

☀️İyi bir akustiğe sahip olduğu söylenen Kilise, Ayazini’nin yaklaşık olarak 500 m güneybatısında yer almaktadır.

☀️Tek bir kaya parçasının oyulması sonucu inşa edilmiştir. Mimarisinden dolayı yöre halkı tarafından Gavur Hamamı olarak da bilinmektedir.

☀️Yakılan ateşler sonucunda kilisenin iç kısmının tamamı kararmış durumdadır.

☀️Kilise’nin Doğu Roma Dönemi’nde yapıldığı düşünülmektedir. 11. ve 12. yüzyıllara tarihlenmektedir.

Avdalaz Kalesi

🔹Afyonkarahisar’ın İhsaniye ilçesi, Ayazini Köyü yakınlarında yer alan kale bulunduğu yere göre hafif yüksek bir arazi üzerinde çevreye hakim büyük bir tüf kaya kütlesine oyulmuştur. Çok katlı ve çok odalıdır.

🔹Frigler tarafından inşa edildiği düşünülmektedir. Kalenin güney cephesinde yaşam alanlarının daha çok olması bunun güneş ışığından daha iyi yararlanmak için yapılmış bir tercih olabileceğini düşündürmektedir.

🔹Hem barınma hem de savunma amaçlı kullanılan kalenin etrafında zemine oyulmuş mezarlar vardır. Yapılan yüzey araştırmasında bulunan seramikler Avdalaz Kalesi’nin Friglerden sonra Bizans ve Roma dönemlerinde de kullanılmaya devam ettiğini göstermektedir.

🔹Bizans Döneminde Demirli Kale ile birlikte Afyonkarahisar-Eskişehir sınırı üzerindeki Köroğlu Beli geçidini korumakta önemli rol oynadığı düşünülmektedir.

🔹Kale’nin üst katlarına kaya üzerine oyulmuş merdivenler ile ulaşılmaktadır. Kale içinde basamaklarla inilen büyük bir sarnıç bulunmaktadır. Birinci kattan itibaren odalar birbiriyle bağlantılıdır.

🔹Odalar içerisinde erzak depolamak için oyulmuş çukurlar, duvarlarda nişler ve bazı duvarlarda gözetleme delikleri vardır.